Turkmeense christenen kijken met gemengde gevoelens terug op het afgelopen jaar. In het land van dictator Saparmurad 'Turkmenbashi' Nyazov waren vorig jaar met veel tamtam grotere vrijheden aangekondigd voor gelovigen van 'andere religies' dan de officiële soenni-islam. De greep van de overheid op christenen lijkt alleen maar groter geworden.
Turkmenistan is zeer berucht vanwege christenvervolgingen die nog sterk doen denken aan de tijd van de Koude Oorlog. Toen Turkmenistan in 1991 als gevolg van de val van de Sovjet-Unie noodgedwongen zelfstandig werd, waren de verwachtingen hooggespannen. Er werd vrijheid van godsdienst beloofd en de president garandeerde in de grondwet dat iedere inwoner vrij zou zijn zelf te kiezen een geloof te belijden of niet te geloven. Verschillende groepen gelovigen, die tot dan toe alleen in het geheim samen hadden kunnen komen, begonnen enthousiast met het optrekken van kerkgebouwen.
Deze vrijheid duurde echter niet lang. Na enkele jaren al werden de kerken door de overheid met de grond gelijk gemaakt. Allerlei wetgeving werd door de president in elkaar gedraaid om de godsdienstvrijheid aan banden te leggen. Er is in Turkmenistan geen parlement dat iets zou kunnen tegenhouden, want er is maar één wetgevende macht, de president zelf.
De in de grondwet vastgelegde vrijheid van godsdienst bleek een holle regel. De grondwet behoefde in dit geval eigenlijk ook helemaal niet gewijzigd te worden, want er was altijd wel een andere reden te bedenken om christenen dwars te zitten zonder toe te geven dat het vanwege hun geloof was. Zo werd de kerk van de Pinkstergemeente van Ashgabat enkele jaren geleden onverwacht neergehaald. De reden die voor de afbraak werd gegeven, was dat er een weg gepland zou zijn over het terrein waar de kerk stond. Bulldozers verschenen plotseling en de gelovigen hadden slechts een paar minuten om nog wat waardevolle spullen uit het gebouw te halen. Jaren later is nu van een weg over het voormalige kerkterrein nog iets te bekennen.
Ook werd bestaande gemeenten 'om administratieve redenen' hun registratie ontnomen. Iedereen moest zich opnieuw laten registreren. Voor elke gemeente moesten ten minste 500 gelovigen hun handtekening zetten. Een onmogelijke opgave voor de jonge en kleine gemeenten, temeer daar niet iedereen het aandurfde zichzelf bekend te maken als gelovige.
In Turkmenistan betekent dat bijna automatisch je ontslag. Ongeregistreerd samenkomen werd en wordt echter zwaar bestraft met boetes en gevangenisstraf. In het land aanwezige buitenlandse zendelingen werden in het algemeen niet bestraft, maar hun visa werden zonder opgaaf van redenen simpelweg niet verlengd en dus moesten ze het land verlaten.
Nieuwe wet
Turkmenistan stond de laatste jaren dan ook erg hoog op de lijst van landen met christenvervolgingen. Maar daarin zou verandering komen, verzekerde de overheid in 2004. De nieuwe wet maakte het voor iedere groep gelovigen mogelijk zich te laten registreren. Veel christenen keken reikhalzend uit naar de nieuwe wet en inderdaad lukte het enkele kerken zich door de enorme papiermolen heen te worstelen en de zo felbegeerde registratie te krijgen. Er was grote dankbaarheid toen de gemeente voor het eerst na meer dan zes jaar als geheel kon samenkomen in een gehuurde zaal.
In dezelfde week echter stond de haqimliq (de controledienst voor religieuze zaken) geassisteerd door de KNB (Turkmeense geheime politie) bij de voorganger op de stoep. Medegedeeld werd dat ze dan wel een registratie hadden, maar daarmee nog geen toestemming om in een zaal samen te komen. Samenkomen in een privé-woning is trouwens ook verboden. Alleen een eigen kerk is toegestaan, maar een bouwvergunning voor een kerkgebouw kan helaas vanwege bestemmingsplannen in de stad niet verstrekt worden.
Greep
De teleurstelling van de broeders en zusters is heel groot. De nieuwe wet blijkt een dode mus te zijn, waarmee zij zich blij hadden laten maken. Het ziet er naar uit dat tien maanden formulieren invullen voor niets is geweest. Inmiddels bekruipt sommigen het gevoel dat de hele 'wet op vrijheid van godsdienst' een heel ander doel had. Behalve het tevredenstellen van de Verenigde Staten en de Europese Unie, die aangedrongen hadden op het respecteren van de mensenrechten, heeft de overheid nu veel beter zicht, en dus meer greep, op de christenen. Bij de registratie hebben zij immers alle gegevens van de gemeenteleden moeten invullen.
In verschillende plaatsen zijn ook al invallen gedaan nadat de registratie een feit was. Zo werden kleine samenkomsten van baptisten in de oostelijke stad Mary en de meer naar het noorden gelegen steden Dashoguz en Turkmenabad verstoord door de politie. Toen de aanwezige prediker de documenten toonde van de registratie werd simpelweg gesteld dat die formulieren in die plaatsen niet geldig waren. Het waren immers alleen documenten van de hoofdstad.
Diverse gelovigen uit Turkmenabad werden meegenomen naar het politiebureau voor een urenlang verhoor. Ze werden behandeld als echte misdadigers. Er werden vingerafdrukken gemaakt, identiteitspapieren in beslag genomen, bijbels geconfisqueerd en ze kregen een hoge boete.
De verslagenheid is groot. Zeker na de euforie van de afgelopen tijd, waarbij echte vrijheid om Christus openlijk te belijden in het verschiet leek te liggen, is de teleurstelling des te groter.
Veel christenen die deze krant lezen, hebben er geen idee van dat er nog zoveel broeders en zusters zijn die lijden moeten om het geloof in de Here Jezus Christus. In de relatieve vrijheid die we hier in het veilige Nederland genieten, lijkt het een 'ver van mijn bed'-show. Maar dat is niet waar. De Bijbel zegt duidelijk dat wanneer één lid lijdt alle leden meelijden. Het zou goed zijn hen in ten minste één gebed per dag op te dragen aan onze God.
Imja Nyznayu werkt als hulpverlener in Centraal-Azië.
